Hỏi: Xin cha giải thích rõ điều răn thứ tám và trường hợp được phép không phải nói sự thật.
Trả lời:
Thiên Chúa là Chân, Thiện, Mỹ tuyệt đối. Nghĩa chỉ nơi Ngài mới có chân lý hay sự thật, sự thiện hảo và tuyệt mỹ mà thôi.
Chúa Giêsu cũng đã nói rõ điều này với các môn đệ: “Thầy là đường là sự thật và là sự sống.” (Ga 14:6) . Như thế, tôn trọng sự thật, sống và hành động trong chân lý là bước đi theo Chúa Kitô, sống theo đường lối của Thiên Chúa là làm điều đẹp lòng Chúa nhất vì nó thể hiện cách cụ thể ước muốn thuộc về Ngài là nguồn mạch mọi chân lý, công bình, yêu thương, nhân hậ, khoan dung và tha thứ.
Thế giới ngày nay điên đảo chỉ vì con người ở khắp nơi không biết tôn trọng sự thật, thích thề gian , dối trá, chà đạp công lý và bác ái để thi nhau làm những điều gian ác, xấu xa, không xứng đáng với nhân phẩm và địa vị của mình là "linh ư vạn vật" theo tinh thần văn hóa Đông Phương.
Ngạn ngữ Việt-Nam có câu: “cái lưỡi không xương trăm đường ngoắt ngoéo”, hoặc “yêu nên tốt ghét nên xấu”. Có nghĩa là chỉ vì tư lợi hay đố kỵ hiềm khích, mà người ta có thể dễ dàng đổi trắng thay đen, vo tròn, bóp méo sự thật để phục vụ cho lợi ích của riêng mình hay của phe nhóm của mình.
Đáng buồn thay là một số người có trách nhiệm và sứ mạng rao giảng chân lý, làm chứng cho sự thật, lại nhắm mắt, bịt tai trước những thực tế gian ác, dối trá, lừa đảo, bất công và bóc lột người của chế độ cai trị. Tệ hại hơn nữa là họ còn trơ trẽn uốn ba tấc lưỡi để ca tụng bản chất xảo trá, gian dối, phi luân và vô nhân đạo để cầu lợi hoặc muốn được tiến cử trong tham vọng uy quyền.
Nhưng họ quên một điều rất quan trọng là , dù nhìn dưới góc độ nào, thần học hay triết học mà kết quả lượng giá (evaluated) thực tiễn cho thấy không hề mang lại hay phục vụ cho lợi ích tinh thần và vật chất chính đáng của con người, thì mọi lý thuyết, chủ thuyêt hay học thuyết kia chỉ đáng quăng vào thùng rác mà thôi. Chúa nói: " ai có tai nghe, thì nghe." ( Mt 13 : 43; Mc 4: 23; Lc 8:8)
Chính vì không muốn hay không biết phân biệt làn ranh giữa sự thật và sự gian dối, sự thiện và sự dữ, cũng như không lấy sự thật làm thước đo cho mọi suy tư, quyết định và hành động nên không một ai có thể thuyết phục được người khác tin những hứa hẹn hoa mỹ về một thiên đường trần gian, dù hiểu theo cánh chung luận nào.
Riêng trong phạm vi tương giao giữa người với nhau, nếu không tôn trọng sự thật thì không ở đâu người ta có thể xây dựng được một liên hệ tốt đẹp, lâu bềnđể làm chung được việc gì hữu ích, vì chỉ có sự thật mới giải thoát con người khỏi “mọi thứ gian ác, mọi điều xảo trá, giả hình và ghen tương cùng mọi lời nói xấu gièm pha.” ( 1 Pr 2:1)
Để tránh nguy cơ gian xảo đó, điều răn Thứ Tám của Chúa “cấm tráo trở sự thật trong mọi giao tiếp với tha nhân. Lời truyền dạy luân lý này xuất phát từ ơn gọi của dân thánh là dân được chọn làm nhân chứng cho Thiên Chúa là Đấng chân thật và là chân lý.” (x. SGLGHCG, số 2464).
Sau đây là các tội phạm đến chân lý tức nghịch giới răn thứ tám cần phải tránh:
1- Nói dối là trực tiếp chối bỏ hay tráo trở sự thật về một sự kiện nào đó. Thí dụ, chối không nhận tội để khỏi bị phạt hay bồi thường thiệt hại cho người khác. Tùy hoàn cảnh và sự việc mà tội nói dối trở nên nặng hay nhẹ. Thí dụ, nói dối về phẩm chất của một món hàng để bán với giá cao, gây thiệt hại cho người tiêu thụ,thì lỗi đức công bằng và bác ái, đòi hỏi phải tôn trọng lợi ích tinh thần và thể lý của người khác như lợi ích của chính mình. Ngược lại, nếu nói dối về đời tư và lý lịch cá nhân để lường gạt tình và tiền của ai sẽ gây thiệt hại nặng cho người khác hơn là nói dối về phẩm chất món hàng.v.v . Thí dụ : nói dối mình chưa có chồng hay vợ để lừa gạt người khác kết hôn. Trong trường hợp này, hôn phối sẽ không thành sự (valid) theo giáo luật vì gian dối.
2- Làm chứng gian và bội thệ (false witness and perjury): đây là tội nặngkhông những đối với luật pháp xã hội mà đặc biệt nghịch điều răn thứ tám của Chúa truyền dạy xưa kia: “Ngươi không được làm chứng gian hại người”. ( Xh 20:16). Sau này, khi rao giảng Tin Mừng Cứu Độ, Chúa Giêsu cũng đã căn dặn các môn đệ: “Nhưng hễ ‘có’ thì phải nói ‘có’, ‘không’ thì phải nói ‘không’. Thêm thắt điều gì là do ma qủy.” (x Mt 5:37)
Trong đời sống xã hội ở khắp nơi ngày nay, làm chứng gian và bội thệ có thể làm thiệt hại lớn lao cho người khác và ngăn cản thi hành công lý. Một phạm nhân có thể bị tù tội nhiều năm hay được trắng án vì lời chứng thực hay thề gian của nhân chứng. Vì thế, người bội thệ – hay thề gian – sẽ bị pháp luật trừng phạt đíchđáng.
Trong Giáo Hội, làm chứng gian cũng gây trở ngại cho việc thành sự ( validity) của bí tích. Thí dụ, “chứng gian cho một người đã kết hôn để người này dối gạt kết hôn với người khác thì hôn phối không thành sự (invalid).” (Giáo luật số 1098). Người chứng gian chắc chắn phạm tội lỗi giới răn Thứ Tám. Riêng ở Mỹ, khai gian (nói dối) để hưởng các trợ cấp xã hội như wellfare, foodstamps, single parent, bồi thường tai nạn xe cộ ... đều có tội phạm điểu răn thứ tám và lỗi đức công bình. Ai giúp người khác khai gian, thề dối để kiếm lợi đều có tội nghịch điều răn thứ tám và phép công bình, đòi hỏi phải tôn trọng của công cũng như của riêng. Nghĩa là không thể nói : khai gian để lấy tiền của chánh phủ hay của công ty thì không có tội. Không có giáo lý nào dạy hay cho phép làm điều này.
Trường hợp không buộc phải nói sự thật:
Tuy nhiên, trong thực hành, luật đòi tôn trọng sự thật cũng không gạt bỏ thi hành đức bác ái Kitô Giáo trong một số trường hợp. Nghĩa là có những hoàn cảnh người ta không buộc phải nói sự thật cho người khác biết. Về điểm này, Giáo lý của Giáo Hội nói rõ như sau :" Vì lợi ích và sự an toàn của tha nhân, sự tôn trọng cuộc sống riêng tư và công ích, đó là lý do đủ để không cho người ta biết điều họ muốn biết.” (x. SGLGHCG, số 2284).
Cụ thể áp dụng như sau:
1- Liên quan đến bí tích hoà giải, cha giải tội không được phép tiết lộ bất cứ điều gì nghe được từ hối nhân trong toà giải tội, dù đó là lời thú tội ngoại tình hay sát nhân. Nghĩa là không được dùng những điều nghe được trong toà giải tội để tố cáo hay làm hại ai vì bất cứ lý do nào. Đây là ấn toà cáo giải (seal of confessions) buộc mọi linh mục phải tuyệt đối giữ kín. Ai vi phạm sẽ bị vạ tuyệt thông tiền kết. (x. Sđd,số 2490; giáo luật số 983 &1388 triệt 1)
2- Trong xã hội, những người có bổn phận giữ gìn bí mật quốc phòng liên hệ đến an ninh quốc gia, những luật gia, tâm lý gia, tâm lý trị liệu (psychotherapist) đều không được phép tiết lộ những bí mật quân sự và nghề nghiệp đòi buộc phải giữ kín vì lợi ích của quốc gia hay của các thân chủ đã tín nhiệm tiết lộ cho mình. Các bác sĩ cũng không cần phải nói sự thật về bệnh tình cho bệnh nhân biết để tránh gây hoảng hốt và thất vọng cho họ. (x. Sđd ,số 2491).
3- Riêng về đời tư của người khác, dù biết sự xấu của ai thì vì đức bác ái, không được tố cáo cho người khác biết về sự xấu còn đang trong vòng kín đáo. Thí dụ, biết người nào đang ngoại tình với ai, nhưng chuyện này còn trong vòng kín ít người biết. Mình biết được, thì đức bác ái đòi buộc không được tố cáo thêm cho người khác biết khiến sự xấu trở thành công khai, gây thiệt hại nặng cho danh dự của người liên hệ. Nếu có, trong trường hợp này, chỉ nên cầu nguyện cho họ, và nếu thuận tiện, thì tìm cách kín đáo khuyên bảo họ theo tinh thần lời dạy của Chúa Giêsu về việc "sửa lỗi anh em" (Mt 18: 15-17 ) mà thôi.
Nói khác đi, không ai có bổn phận phải đi tố cáo cho người khác những gì hoàn toàn thuộc về đời tư của một cá nhân, một gia đình. Nhưng ngược lại, nếu cá nhân hay tập thể làm những điều xấu có hại cho lợi ích chung của nhiều người khác hay cho cả cộng đồng, thì vì công ích chung, lại buộc phải tố cáo sự xấu hay gian dối . Thí dụ, nếu biết rõ người nào đã có gia đình, nhưng đang tìm cách lấy người khác bằng cách nói dối là chưa hề kết hôn, hay người phối ngẫu đã chết, thì vì lợi ích của người đang bị dối gạt, và của người phối ngẫu đang bị phản bội kia, người biết có bổn phận phải tố cáo việc này với thẩm quyền có trách nhiệm. Cụ thể là trình sự việc cho linh mục đang giúp lo thủ tục kết hôn cho người kia biết để ngăn chặn kịp thời sự xấu, tai hại. Đây là việc bác ái, công bằng và lương tâm đòi buộc phải làm. Nếu không, sẽ có lỗi là dung túng hay cộng tác vào việc xấu đã biết.
Cũng vậy, khi biết rỏ có kẻ làm hàng giả, pha chế đồ ăn với hoá chất có hại cho sức khoẻ của người tiêu thụ thì cũng buộc phải tố cáo để tránh cho công chúng khỏi bị thiệt hại do việc làm thiếu lương thiện nói trên gây ra.
Cũng thế, với những kẻ đang lường gạt phụ nữ dưới chiêu bài “hôn nhân ngoại quốc” hay tuyển mộ công nhân đi làm xa với lương cao nhưng thực tế chỉ là mua bán những phụ nữ đáng thương này cho dịch vụ mãi dâm hay nô lệ tình dục rất tội lỗi và khốn nạn này, thì buộc phải lên tiếng tố cáo việc làm vô đạo này của lũ người vô luân, mất hết lương tri đó cho công luận biết để cứu nguy cho các nạn nhân. Đây là vấn đề lương tâm và đạo đức buộc phải làm, không thể bỏ qua được. Nếu không, sẽ có tội dung thứ hay cộng tác vào việc làm tội lỗi của kẻ khác. Cách riêng, các linh mục có bổn phận dạy dỗ cho giáo dân biết về vấn đề này vì lợi ích thiêng liêng của họ. Do đó, không nên chứng hôn cho những cặp muốn lấy nhau để được ra nước ngoài, chứ không vì yêu thương và muốn sống bí tích hôn phối thực sự.
Ngoài ra, nếu biết rõ ai không phải là tín hữu Công giáo, hoặc ai đang sống chung như vợ chồng mà chưa kết hôn trong Giáo Hội, nhưng cứ lên rước Mình Máu Thánh Chúa khi tham dự Thánh Lễ, thì người biết phải tố cáo việc này cho cha xứ nơi các đương sự đến dự thánh lễ để ngăn cản họ, vì theo giáo lý, giáo luật họ không được phép làm như vậy.
Cũng trong trường hợp tương tự, nếu biết kẻ sát nhân đang lẫn trốn ở đâu, nhất là biết có kẻ khủng bố đang dự định phá hoại, đặt bom ở chỗ nào, thì buộc phải tố cáo kín cho nhà chức trách biết để bắt và trừng trị những kẻ đó hầu tránh tai họa lớn cho nhiều người.
Nhưng nếu có người đang cầm dao hoặc súng đi tìm ai để sát hại, thì lại không được chỉ chổ trốn của nạn nhân cho hung thủ. Nếu chỉ chỗ để nạn nhân phải thiệt mạng thì sẽ mắc tội cộng tác vào việc sát nhân. Không ai buộc phải ngay thẳng, nói thật trong trường hợp này, vì kẻ mưu sát là kẻ đang muốn làm sự dữ, nên tuyệt đối không ai được phép cộng tác vào việc độc dữ này vì bất cứ lý do gì.
Tóm lại, nói chung, phải tôn trọng sự thật vì Thiên Chúa là Ðấng chân thật. Không được nói dối và thề gian để mưu tư lợi hay để làm hại ai. Tuy nhiên cũng có những trường hợp cho phép người ta không cần nói sự thật vì lợi ích chung hay riêng, như đã nói ở trên..
Mặt khác, cũng vì tôn trọng sự thật và để tránh những thiệt hại và lạm dụng của những người gian manh hay không hiểu rõ giáo lý, chúng ta cũng phải vì lương tâm mà lên tiếng tố cáo những sai trái của người khác trong các trường hợp cụ thể nói trên đây.
Ước mong những lời giải đáp trên đây thỏa mãn câu hỏi được đặt ra.
LM Phanxicô Xaviê Ngô Tôn Huấn
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét